زمان نه جرم است، نه میدان، نه موج و نه شیء دیگر است.
زمان یک مفهوم برای درک هرگونه تغییر یا حرکت اجرام، انرژی و میدان ها است.
ذهن انسان مفهوم زمان را برای درک حرکت اشیاء در نظر می گیرد. لذا زمان قائم به ذات نیست بلکه وابسته به تغییرات یا حرکت اشیاء می باشد.
به عبارتی دیگر،
انسان حرکت اشیاء را دید سپس ذهن او چیزی به نام زمان را برای درک این حرکت، ساخت.
توقف یا تغییر جهت زمان
جسم در حال حرکت، اگر بدون دلیل بیرونی برعکس شود گویی جهت زمان برعکس شده است! ولی این کار اتفاق نمی افتد. پس جهت زمان، همواره به سمت آینده است.
جهت زمان با مثال فیلم حرکت اجسام
اگر فیلم واقعی برخورد دو جسم را ببینیم
یا فیلم برعکس برخورد آنها را،
تشخیص نخواهیم داد که کدامیک اصلی است!
پس نشان می دهد که جهت زمان می تواند همواره برعکس نیز باشد که ما بطور اتفاقی در این جهت خاص آن قرار گرفته ایم.
همچنین اگر بطور کوانتومی به ذرات اتم نگاه کنیم ابری از الکترون را می بینیم که گذشته حال و آینده در آن موجود نیست.
ولی آزمایشی دیگر می تواند امکان وجود جریان زمان در جهت گذشته را رد کند.
اگر یک ظرف شیشه ای از دست ما بیفتد و خرد شود و فیلم اصلی و برعکس را مشاهده کنیم دقیقاً متوجه می شویم که کدامیک اصلی، صحیح و منطقی است و کدام فیلم، برعکس و غیر ممکن است.
پس برگشت پذیری زمان یا جهت زمان به گذشته نمی تواند منطقی باشد. زیرا می بایست موارد نقض نداشته باشد.
همچنین تغییر و برعکس شدن جریان زمان نیز ممکن نیست.
فرض کنیم جسمی در حال حرکت به سمت راست می باشد و ناگهان و بدون دلیل و عامل بیرونی و فقط به دلیل برعکس شدن جهت جریان زمان، به سمت چپ حرکت کند! کاملاً غیر منطقی است. لذا معکوس شدن جهت جریان زمان نیز مقدور نمی باشد.
آیا زمان کمیتی ثابت است؟
خیر، اتساع زمان یا کند شدن گذر زمان وجود دارد و حقیقی است.
طبق نسبیت خاص اینشتین، اگر دو ناظر نسبت به هم سرعتی داشته باشند، هر یک از ناظران، گذر زمان ساعت دیگری را کند می بیند و هر دو درست می گویند ولی اگر یکی از آنها تغییر جهت دهد و خود را به ناظر دیگر برساند تا مقایسه نزدیک صورت گیرد، ناظر اینرسی یا ناظر لَخت نیست و سخنش معتبر نیست.
یعنی اگر دوقلوهایی داشته باشیم که یکی به سفر فضایی برود و مثلاً پس از 50 سال برگردد. برادر زمینی پیر و برادر مسافر جوانتر خواهد بود.
این اختلاف وقتی دیده می شود که مسافر با سرعتی نزدیک به سرعت نور مسافرت کرده باشد. زیرا تغییر گذر زمان، در سرعتهای کم، بسیار ناچیز و غیر قابل سنجش خواهد بود.
